Küresel olarak tehlikeli bir mali durumda olduğumuz daha açık hale geliyor. İngiltere Merkez Bankası, Uluslararası Para Fonu ve JP Morgan’ın patronu Jamie Dimon, “Yapay Zeka balonu”na ilişkin korkuları dile getiriyor.
Yapay zeka yatırımlarıyla ilgili anlatının ne kadar çılgınca olduğunu anlamak istiyorsanız şunu düşünün: Bir yapay zeka girişimi olan Thinking Machines Lab, yakın zamanda 10 milyar dolarlık bir değerlemeyle 2 milyar dolarlık fon topladı.
Şirketin sıfır ürünü, sıfır müşterisi ve sıfır geliri var. Yatırımcılarına açıkladığı tek şey, OpenAI’nin eski baş teknoloji sorumlusu olan kurucusu Mira Murati’nin özgeçmişiydi. Bu, pazarın coşkusuyla buluşan kibir değilse nedir?
Ancak burada anlatı çok önemlidir çünkü yapay zekanın veya sözde yapay genel zekanın (AGI) geleceğine yapılan tüm bu çılgın yatırımı yönlendiren şey budur ve eğer kendinizi gelecek olandan korumak istiyorsanız hangi anlatıya inandığınızı incelemek önemlidir.
Birleşik Krallık başbakanı Keir Starmer gibi bir politikacı ile Cory Doctorow gibi bir yazarın görüşleri arasında seçim yapacak olsaydım, bahse girerim Doctorow’a. Bu iki ifadeyi karşılaştırın ve hangisiyle daha rahat hissettiğinizi görün…
Starmer: “Bugünkü plan yapay zekanın bu girişimci ulusun damarlarına girmesini sağlıyor”.
Doctorow: “Yapay zeka, toplumumuzun duvarlarına fırlattığımız asbesttir ve torunlarımız nesiller boyunca onu kazıp çıkaracaktır”.
Balonu del
Doctorow, “daha fazla ilerlemeden bunu durdurmak ve sosyal ve ekonomik borç birikiminin önüne geçmek” için yapay zeka balonunun mümkün olan en kısa sürede delinmesi gerektiğini öne sürüyor.
Bunu yapay zeka balonunun temelini hedef alarak yapmayı, yani “Yapay zekanın işinizi yapabileceğini iddia ederek bir büyüme hikayesi yaratmayı” öneriyor.
Yapay zeka, toplumumuzun duvarlarına fırlattığımız asbesttir ve torunlarımız nesiller boyunca onu kazıp çıkaracak.
Cory Doctorow
İşlerin yapay zeka tarafından ortadan kalktığı yönündeki iddialar 2019’dan beri ortalıkta dolaşıyor ve o zamanki risk sermayesi (VC) fonu Y Combinator’ın lideri olan Sam Altman, radyoloji işlerinin gelecekte ortadan kaybolacağı hakkında konuşuyor: “İnsan radyologları zaten bilgisayar radyologlarından çok daha kötü. Taramamı okumak için bir insanı veya bir yapay zekayı seçmek zorunda kalsaydım, yapay zekayı seçerdim.”
Altı yıl ileri sararak 2025’e gelin ve bunun nasıl sonuçlandığına bakın. Works in Progress’in yakın tarihli bir raporuna göre, radyolojinin dijital görüntüleri, net kriterleri ve tekrarlanabilir görevleri birleştirmesine rağmen insan radyologlara olan talep tüm zamanların en yüksek seviyesinde.
Raporun yazarlarının vardığı sonuçlar, durdurulmadığı takdirde ciddi küresel ekonomik acılara yol açacağı yönündeki mevcut yapay zekâ/yapay zekâ anlatısını bir at arabası gibi sürüklüyor: “Birçok işte, görevler çeşitlidir, riskler yüksektir ve talep esnektir. Durum böyle olduğunda, yazılımın başlangıçta daha az değil, daha fazla insan çalışmasına yol açmasını beklemeliyiz. On yıllık radyoloji modellerinden alınan ders ne çıktının artması konusunda iyimserlik ne de yenilenme konusundaki korkudur. Modeller üretkenliği artırabilir, ancak Uygulama davranışa, kurumlara ve teşviklere bağlıdır. Şimdilik paradoks devam ediyor; makineler ne kadar iyiyse radyologlar da o kadar meşgul oluyor.”
Diğer sektörlerde de iş kayıplarına ilişkin mitoloji yavaş yavaş sorgulanıyor; örneğin Yale Üniversitesi Bütçe Laboratuvarı, ChatGPT’nin 33 ay önce piyasaya sürülmesinden bu yana işgücü piyasalarında fark edilebilir bir aksama bulamadı.
Araştırma şöyle devam ediyor: “Bu bulgu en endişe verici manşetlerle çelişse de, geçmişteki emsaller göz önüne alındığında bu şaşırtıcı değil. Tarihsel olarak, işyerlerindeki yaygın teknolojik kesintiler aylar veya yıllar yerine on yıllar boyunca meydana gelme eğilimindedir. Bilgisayarlar, halka sunulduktan yaklaşık on yıl sonrasına kadar ofislerde sıradan hale gelmedi ve ofis iş akışlarını dönüştürmeleri daha da uzun sürdü. Yeni yapay zeka teknolojileri işgücü piyasasını bu kadar etkilemeye devam etse bile, veya daha dramatik bir şekilde, yaygın etkilerin gerçekleşmesinin 33 aydan daha uzun süreceğini beklemek makul olacaktır”.
Normal teknoloji
Başka bir deyişle, yapay zeka her zaman bildiğimiz şekliyle teknolojidir veya Aryind Narayanan ve Sayash Kapoor uzmanlarının yapay zeka olarak adlandırdığı gibi, yalnızca “normal teknoloji”dir.
Önemli olan makalelerinde, Normal teknoloji olarak yapay zeka – Potansiyel bir süper zeka olarak yapay zeka vizyonuna bir alternatifgeçmiş teknolojik devrimlerden alınan temel dersleri belirliyorlar: teknolojinin benimsenmesi ve yayılmasının yavaş ve belirsiz doğası; sosyal etki açısından yapay zekanın geçmiş ve gelecek yörüngesi arasındaki süreklilik; ve kurumların bu gidişatı şekillendirmedeki rolü. Ayrıca “üretken yapay zekanın benimsenmesinin hızlı olarak nitelendirilmesine kesinlikle katılmıyorlar, bu da yapay zeka yayılmasının geçmiş teknolojilerle benzerliği hakkındaki varsayımımızı güçlendiriyor”
Aldatmaca, abartılılık ve milyar dolarlık yanma oranı olmadan normal teknoloji olarak yapay zekanın güzel bir örneği Teksas’ın Austin Şehri’dir. Burada, şirket içi bir yapay zeka sistemi, yerel yönetimin inşaat izinlerini aylar yerine günler içinde işlemesine yardımcı oldu.
WebAI CEO’su David Stout’a göre bu, “gösteri yapmadan, manşet olmadan. Sadece piyasa döngüsünden daha uzun süre dayanacak verimlilik kazanımları ile yapıldı. Çılgınlıkta sıklıkla gözden kaçırılan nokta bu.” Mega modeller manşetlere çıkıyor, milyarlarca dolar sermaye tüketiyor ve sürdürülebilir ekonomi sergilemek için çabalıyor. Bu arada, daha küçük, alana özel sistemler halihazırda verimlilik kazanımları, maliyet tasarrufları ve üretkenlik iyileştirmeleri sağlıyor. Akıllıca hareket, yapay zekadan vazgeçmek değil, kalıcı modellere ve dağıtımlara yönelmektir”.
Her zaman bildiğimiz teknoloji; bu tehlikeli balonu güçlendiren çılgın “süper zeka” fantezisi değil.
Sorulması gereken soru, ne kadar küçük olursa olsun herhangi bir yatırım getirisi öncesinde en az 33 aylık bir gecikme öngörüsü göz önüne alındığında, piyasalar getirilerinin gerçekleşmesi için 33 ay daha bekleyecek mi?
Uzun süreli kriz
MarketWatch’ta yayınlanan yakın tarihli bir rapor, yapay zeka balonunun artık “nokta com çılgınlığının on yedi katı, sub-prime balonunun ise dört katı büyüklüğünde” olduğunu öne sürüyor. MarketWatch, daha önce UBS’nin emtia strateji ekibini yöneten finansal analist Julien Garran’ın şu sözlerini aktarıyor: “Yapay zeka artık dünya çapında yıllarca süren krizle sonuçlanan 2008 yüksek faizli mortgage balonunda hapsolmuş servetin dört katından fazlasını oluşturuyor”.
İngiltere Merkez Bankası’nın altı aylık Mali Politika Komitesi raporundaki uyarılar da aynı derecede sert: “Küresel risk ortamındaki belirsizlik, piyasaların olası olumsuz sonuçları tam olarak fiyatlamaması riskini artırıyor ve bu risklerden herhangi birinin belirginleşmesi durumunda ani bir düzeltme meydana gelebilir.”
Banka ayrıca “Yapay Zeka balonu riskleri ve Federal Rezerv üzerindeki siyasi baskı nedeniyle küresel finansal piyasalar için keskin bir piyasa riski” konusunda da uyardı.
Ani bir düzeltmenin anlamı, yapay zeka yatırım balonunun çöküşünün trilyonlarca yatırımı da beraberinde götürerek hepimizi etkilemesidir.
Daha da endişe verici olan, yapay zeka yarışında yarışanların, yani tüm teknoloji kardeşlerinin borç finansmanı meselesidir. Axios’a göre artık bu şirketler nakit para için özel borç piyasalarına ve özel amaçlı araçlara yöneliyor, bu da bu tür borçlanmaların bilançolarında görünmesi gerekmediği anlamına geliyor.
Örneğin Meta, yakın zamanda yapay zeka veri merkezleri için özel sermaye firmalarından 29 milyar dolar talep etti. Bu kayıt dışı borç finansmanı, yapay zekanın büyüme anlatısında bir şeylerin son derece yanlış olduğuna dair daha fazla alarm zili çalmalıdır.
Sonuçta, Axios analistlerinin de işaret ettiği gibi, “Eğer son derece karlı teknoloji şirketleri, yapay zeka harcamalarını finanse etmek için borçlarını maskelemek zorunda kalırsa, bu, bu tür yatırımları haklı çıkarmak için gereken getiriyi yakında elde edeceklerinden emin olmadıklarının sinyalini verir. Bu, bugünkü kazanç patlamasını destekleyen harcamaların sonsuza kadar süremeyeceğini gösteriyor.”
Birim ekonomisi
Cory Doctorow’un argümanına geri dönecek olursak, web’in, Amazon’un ya da kârlı hale gelmeden önce para kaybeden diğer nokta com şirketlerinin ilk günlerinde değiliz: “Bunların hepsi mükemmel birim ekonomiye sahip önermelerdi. Her ardışık teknolojik nesilde daha ucuzladılar ve ne kadar çok müşteri eklerlerse, o kadar kârlı hale geldiler”.
Doctorow’a göre yapay zeka şirketlerinin mükemmel birim ekonomisi yok; aslında tam tersi var: “Her yapay zeka nesli bir öncekinden çok daha pahalıydı ve her yeni yapay zeka müşterisi, yapay zeka şirketlerinin daha fazla para kaybetmesine neden oluyor”.
[Only] Görevlerin yaklaşık %5’i 10 yıl içinde yapay zeka tarafından kârlı bir şekilde gerçekleştirilebilecek Daron Acemoğlu
Ve eğer bu, risk sermayesi şirketleri ve özel sermaye şirketleri için yeterince ciddi değilse, o zaman bu teknoloji firmaları arasında devam eden döngüsel yatırımlar büyük bir endişe kaynağı olmalı.
Microsoft, sunucularına ücretsiz erişim sağlayarak OpenAI’ye 10 milyar dolar yatırım yapıyor. OpenAI bunu bir “yatırım” olarak rapor ediyor ve ardından bu tokenleri Microsoft veri merkezlerinde kullanıyor ve Microsoft bunu 10 milyar dolar gelir olarak kaydediyor.
Bain & Co, günümüzün yapay zeka yatırımlarını kârlı hale getirmenin tek yolunun “sektörün 2030 yılına kadar 2 trilyon dolar gelir elde etmesi” olduğunu söylüyor; Wall Street Journal’a göre bu, Amazon, Google, Microsoft, Apple, Nvidia ve Meta’nın toplam gelirinden daha fazla.
ABD’nin ekonomik büyümesine daha yakından bakmak kesinlikle daha fazla endişe kaynağıdır.
Harvard ekonomisti Jason Furman’ın analizine göre, 2025’in ilk yarısındaki GSYİH büyümesi neredeyse tamamen bilgi işlem ekipmanı ve yazılımına yapılan yatırımlardan kaynaklandı. Bu harcama büyük ölçüde yapay zeka altyapısının ve veri merkezlerinin hızla genişlemesine bağlıydı.
Bu teknoloji sektörleri toplam GSYİH’nın yalnızca %4’ünü oluştururken, büyümeye %92 gibi şaşırtıcı bir katkıda bulundular. Bu yatırım olmasaydı Furman, ABD GSYİH büyümesinin yıllık bazda %0,1 civarında, sıfırın biraz üzerinde seyredeceğini tahmin ediyor.
Tanrısal ve çok güçlü olduğu varsayılan, ancak MIT Enstitüsü profesörü Daron Acemoğlu’na göre teknoloji kardeşlerinin kazanılamaz bir yarışı kazanma çabasıyla öne sürdükleri çılgınca abartılı iddialara ulaşma olasılığı çok daha düşük olan bir teknolojiye dayanan pek çok şey var.
Acemoğlu, yapay zekanın ABD’deki 10 yıllık etkisinin “bu zaman dilimi içinde görevlerin yalnızca yaklaşık %5’inin yapay zeka tarafından kârlı bir şekilde yerine getirilebileceği” şeklinde olacağını ve GSYİH artışının bu zaman aralığında muhtemelen %1’e yakın olacağını tahmin ediyor. Bu borsanın çöküşünün reçetesi değilse nedir?
İmparatorun yeni kıyafetleri
Yapay zekayı güçlendiren anlatıya ve işleri nasıl yönlendirdiğine geri dönecek olursak, Doctorow bir kez daha keskin bir dille konuşuyor: “Yapay zekayla ilgili en önemli şey onun teknik yetenekleri veya sınırlamaları değil. En önemli şey, yatırımcı hikayesi ve yüz milyonlarca, hatta milyarlarca insana zarar verecek bir ekonomik felaketi tetikleyen çılgınlıktır. Yapay zeka uyanmayacak, süper zeki olmayacak ve sizi ataçlara çevirmeyecek – ancak yapay zeka yatırımcı psikozu olan zengin insanlar neredeyse kesinlikle seni çok ama çok fakirleştirecek”.
Ben bir ekonomist değilim, dolayısıyla aydınlanmamız için hepimizin şimdi yapması gereken şeyi yaptım. Teknoloji kardeşleri tarafından üretilen makinelere de aynı soruyu verdim: “Mevcut yapay zeka balonunu en iyi hangi masal özetliyor?”
Gemini, Perplexity ve ChatGPT, neden aynı hikayeyi seçtiklerine dair neredeyse aynı açıklama konusunda hemfikirdi: “İmparatorun yeni kıyafetleri Gerçekler ve dış şoklar sonunda büyüyü bozana kadar, hayali bir gerçekliğe inanmaya ve bundan kâr sağlamaya yönelik kolektif istekliliği özetlediği için yapay zeka balonunu açıklayan en iyi klasik masal olmaya devam ediyor.