Rus asıllı milyarder kurucusu ve Telegram mesajlaşma uygulamasının sahibi Pavel Durov, cumartesi gecesi geç saatlerde özel jetle Paris’in dışındaki Le Bourget havaalanına iniş yaptıktan kısa bir süre sonra tutuklanarak gözaltına alındı. Üç kaynak Reuters’a bu bilgiyi verdi.
39 yaşındaki teknoloji milyarderinin tutuklanması, Moskova’dan Paris’e haklarının iade edilmesi yönünde uyarılar yapılmasına yol açarken, X’in sahibi Elon Musk ise Avrupa’da ifade özgürlüğünün tehdit altında olduğunu söyleyerek eleştirilerde bulundu.
Fransa’dan tutuklamayla ilgili resmi bir doğrulama gelmezken, iki Fransız polisi ve ismini vermek istemeyen bir Rus kaynağı, Durov’un Azerbaycan’dan özel bir jetle Le Bourget Havaalanı’na geldikten kısa bir süre sonra tutuklandığını söyledi.
Fransız polis kaynaklarından biri, uçağın varışından önce polisin, kendisinin yolcu listesinde olduğunu tespit ettiğini ve Fransa’da hakkında yakalama kararı bulunduğu için tutuklama talebinde bulunduğunu söyledi.
Üçüncü bir Fransız polis kaynağı, Durov’un Telegram’da moderatör eksikliği ve polisle iş birliği yapmaması nedeniyle çok çeşitli suçlara izin verdiği iddiasıyla başlatılan ön polis soruşturması kapsamında tutuklandığını söyledi.
Soruşturmayı siber güvenlik jandarma birimi ve Fransa’nın ulusal dolandırıcılık karşıtı polis biriminin yürüttüğünü belirten kaynak, soruşturma hakiminin organize suç konusunda uzman olduğunu da sözlerine ekledi.
Telegram ve üst düzey Telegram yöneticileri, tekrarlanan yorum taleplerine yanıt vermedi. Fransız İçişleri Bakanlığı, polis ve Paris savcılığı herhangi bir yorumda bulunmadı. Fransız medyasına göre Durov’un olası bir iddianameyle karşı karşıya olması muhtemel.
Kayıt dışı Rus ajanı olarak hareket ettiği gerekçesiyle ABD’de 15 ay hapis yatan Rus milletvekili Maria Butina, Durov’un “siyasi bir tutuklu, Batı’nın cadı avının kurbanı” olduğunu söyledi. Durov’un tutuklanması Rusya’da haber bültenlerinin ana konusu oldu.
Merkezi Dubai’de bulunan Telegram, 2014 yılında sahibi olduğu VK sosyal medya platformunda muhalif toplulukların kapatılması yönündeki taleplere uymayı reddederek Rusya’dan ayrılan ve daha sonra bu platformu satan Durov tarafından kuruldu.
Yaklaşık bir milyar kullanıcısı olan şifreli uygulama, özellikle Rusya, Ukrayna ve eski Sovyetler Birliği cumhuriyetlerinde etkilidir. Facebook, YouTube, WhatsApp, Instagram, TikTok ve WeChat’ten sonra en büyük sosyal medya platformlarından biri olarak sıralanmaktadır.
Forbes’a göre servetinin 15,5 milyar dolar (22,8 milyar dolar) olduğu tahmin edilen Durov, nisan ayında bazı hükümetlerin kendisine baskı yapmaya çalıştığını ancak uygulamanın “tarafsız bir platform” olarak kalması ve “jeopolitik bir oyuncu” olmaması gerektiğini söylemişti.
Durov, Rusya’da baskı altındayken iletişim kurmanın bir yolu olarak şifreli bir mesajlaşma uygulaması fikrini ortaya attı. Şifrelemeyi küçük kardeşi Nikolai tasarladı.
Durov, nisan ayında Rusya’dan ayrılışı ve şirketi için bir yuva arayışı hakkında, Berlin, Londra, Singapur ve San Francisco’da geçirdiği dönemle ilgili olarak, “Herkesten emir almaktansa özgür olmayı tercih ederim” demişti.
Rusya’nın 2022’de Ukrayna’yı işgal etmesinin ardından Telegram, savaş ve çatışmayı çevreleyen politikalar hakkında her iki taraftan da filtrelenmemiş – ve bazen ayrıntılı ve yanıltıcı – içeriklerin ana kaynağı haline geldi.
Platform, bazı analistlerin ‘sanal savaş alanı’ olarak adlandırdığı, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ve yetkilileri ile Rus hükümeti tarafından yoğun olarak kullanılan bir platform haline geldi.
Rusya Dışişleri Bakanlığı, Durov’un Fransız vatandaşı olduğu belirtilirken, kendisine erişim izni verilmesi talebinde bulunarak Paris’e bir nota gönderildiğini duyurdu.
Eski Rusya Devlet Başkanı Dmitri Medvedev, Durov’un Rusya’dan kaçarak yurtdışındaki güvenlik güçleriyle hiçbir zaman işbirliği yapmak zorunda kalmayacağını düşünmesinin yanlış olduğunu söyledi.
Batı’yı eleştirmek ve aşağılamak için Telegram’ı sık sık kullanan Medvedev, Durov’un “Anavatanı olmadan harika bir şekilde yaşayan parlak bir ‘dünya adamı’ olmak istediğini” söyledi.
“Yanlış hesapladı,” dedi Medvedev. “Şimdiki tüm ortak düşmanlarımıza rağmen, o bir Rus – ve bu nedenle öngörülemez ve tehlikeli.”
Rusya, Telegram’ın kullanıcıların şifreli mesajlarına devlet güvenlik servislerinin erişim izni veren mahkeme kararına uymayı reddetmesinin ardından 2018 yılında uygulamayı engellemeye başladı.
Eylem birçok üçüncü taraf hizmetini kesintiye uğrattı, ancak Telegram’ın oradaki kullanılabilirliği üzerinde çok az etkisi oldu. Ancak yasaklama emri Moskova’da kitlesel protestolara ve STK’lardan gelen eleştirilere yol açtı.
‘Tarafsız platform’
Telegram, “Kullanıcı gizliliğini ve ifade ve toplanma özgürlüğü gibi insan haklarını korumaya kararlı” diyor.
Durov daha önce Federal Soruşturma Bürosu (FBI) gibi ABD kolluk kuvvetlerini platforma arka kapı açmaya çalışmakla suçlamıştı. FBI bu iddialar hakkında yorum yapmadı.
Ancak Telegram’ın artan popülaritesi, Fransa da dahil olmak üzere Avrupa’daki birçok ülkenin güvenlik ve veri ihlali endişeleriyle incelemesine yol açtı.
Eskiden Twitter olarak bilinen sosyal medya platformu X’in milyarder sahibi Musk, Durov’un gözaltına alınmasıyla ilgili haberlerin ardından “2030 yılındayız ve bir meme’i beğendiğin için idam ediliyorsun” dedi.
Moskova’daki Fransız Büyükelçiliği’nin dışında tek bir protestocu, “Liberté pour Pavel Durov” yazılı bir pankart taşıyordu.