ABD’li bilim adamı John Hopfield ve İngiliz-Kanadalı Geoffrey Hinton, yapay zeka patlamasının yolunu açan makine öğrenimindeki keşifler ve icatlar nedeniyle 2024 Nobel Fizik Ödülü’nü kazandı.
En ileri bilimsel keşiflerden daha verimli yönetime kadar çeşitli alanlardaki devrim niteliğindeki potansiyelinin müjdecisi olan ikilinin üzerinde çalıştığı yeni ortaya çıkan teknoloji, aynı zamanda insanlığın yakında kendi yaratımı tarafından zekası ve rekabeti ile alt edilebileceği korkusunu da artırdı.
Hinton, geniş çapta yapay zekanın vaftiz babası olarak kabul edildi ve öncülüğünü yaptığı teknolojinin tehlikeleri hakkında daha kolay konuşabilmek için geçen yıl Google’daki işinden ayrıldığında manşetlere çıktı.
Kaliforniya’daki bir otelden telefonla Nobel basın toplantısında konuşan Hinton, “Bizden daha akıllı olan şeylere sahip olmanın nasıl bir şey olduğuna dair hiçbir deneyimimiz yok” dedi.
Hinton, “Sağlık gibi alanlarda pek çok açıdan harika olacak” dedi. “Fakat aynı zamanda bir dizi olası kötü sonuç konusunda da endişelenmemiz gerekiyor. Özellikle bu olayların kontrolden çıkması tehlikesi.”
Ödülü veren İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, Princeton Üniversitesi’nden emekli profesör olan 91 yaşındaki Hopfield’ın, verilerdeki görüntüleri ve diğer desen türlerini depolayabilen ve yeniden oluşturabilen bir çağrışımsal bellek yarattığını söyledi.
Akademi, yaptığı açıklamada, “Bu yılın fizik alanındaki iki Nobel Ödülü sahibi, günümüzün güçlü makine öğreniminin temelini oluşturan yöntemleri geliştirmek için fizik araçlarını kullandı.” dedi.
“Yapay sinir ağlarına dayalı makine öğrenimi şu anda bilimde, mühendislikte ve günlük yaşamda devrim yaratıyor.”
Ödül, iki kazanan tarafından paylaşılan 11 milyon İsveç kronu (1,63 milyon dolar) değerindeki bir ödülle birlikte geliyor.
Akademi, şu anda Toronto Üniversitesi’nde fahri profesör olan 76 yaşındaki İngiliz doğumlu Hinton’un, verilerdeki özellikleri bağımsız olarak bulabilen ve resimlerdeki belirli öğeleri tanımlama gibi görevleri yerine getirebilen bir yöntem icat ettiğini söyledi.
Hinton, bilgisayarların kendisinin ve diğer uzmanların beklediğinden çok daha erken bir zamanda insanlardan daha akıllı hale gelebileceğini fark ettikten sonra 2023’te Google’dan ayrılsa da şirketin kendisinin çok sorumlu davrandığını söyledi.
Hinton ayrıca bazı araştırmalarından pişman olduğunu ancak o sırada sahip olduğu bilgiler doğrultusunda hareket ettiğini söyledi.
Nobel basın toplantısında “Aynı koşullar altında yine aynısını yapardım” dedi. “Fakat bunun genel sonucunun, bizden daha akıllı sistemlerin sonunda kontrolü ele geçirmesi olabileceğinden endişeleniyorum.”
‘Makineden gelen akıl’
Nobel Fizik Komitesi başkanı Ellen Moons, makine öğrenimi ve diğer yapay zeka türleriyle ilgili endişeler sorulduğunda şunları söyledi: “Makine öğreniminin çok büyük faydaları olsa da, hızlı gelişimi geleceğimizle ilgili endişeleri de artırdı.
“Toplu olarak insanlar, bu yeni teknolojiyi insanlığın en büyük yararı için güvenli ve etik bir şekilde kullanma sorumluluğunu taşıyor.”
Her iki ebeveyni de fizikçi olan Hopfield, 2019 Benjamin Franklin Fizik Madalyası’nı kazandığında Franklin Enstitüsü tarafından internette yayınlanan bir videoda, bir bilim adamı veya mühendis olmaktan başka bir şey olmayı asla düşünmediğini söyledi.
“Dünyayı anlayanlar onlardı” dedi. “Beni en çok büyüleyen şey hâlâ aklın makineden nasıl çıktığı sorusudur.”
Dünya çapında fizikçiler arasında en prestijli ödül olarak kabul edilen ödül, bilim, edebiyat ve barış alanındaki başarı ödüllerinin yanı sıra Alfred Nobel’in vasiyeti üzerine oluşturuldu.
Ödüller 1901’den bu yana birkaç kesintiyle veriliyor, ancak Nobel ekonomi ödülü, dinamit icadıyla bir servet kazanan İsveçli işadamı ve hayırseverin anısına sonradan eklenen bir ödül.
Barış ve edebiyat gibi bazen tartışmalı seçimlerin dışında, Albert Einstein, Niels Bohr ve Enrico Fermi gibi bilimsel süperstarların da yer aldığı geçmiş kazananların listesiyle fizik genellikle ödüller arasında en büyük sıçramayı yapıyor.
Geçen yılın fizik ödülü, atomlardaki değişikliklerin anlık görüntüsünü verebilen ve potansiyel olarak hastalıkların tespitini geliştirebilen ultra kısa ışık darbeleri yaratma konusundaki çalışmaları nedeniyle Pierre Agostini, Ferenc Krausz ve Anne L’Huillier’e verildi.
Fizik, hücrelerin nasıl uzmanlaştığına ışık tutan ABD’li bilim insanları Victor Ambros ve Gary Ruvkun’un mikroRNA’yı ve bunun gen düzenlemesindeki rolünü keşfetmeleri nedeniyle tıp ödülünü kazanmasının ardından bu hafta verilen ikinci Nobel oldu.