Birleşmiş Milletler, bu yapıda kabul edilen ilk anlaşma olan yeni bir siber suç anlaşmasını onayladı. Üç yıllık müzakerelerin ardından, BM üye devletleri Perşembe günü Birleşmiş Milletler Siber Suçlara Karşı Sözleşmesini oy birliğiyle onayladı. Anlaşma şimdi resmi kabul için Genel Kurul’a sunulacak.
“Belgeleri… kabul edilmiş olarak değerlendiriyorum. Çok teşekkür ederim, hepinize bravo!” dedi Cezayirli diplomat Faouzia Boumaiza Mebarki, anlaşma taslağı komitesi başkanı, üyelerin alkışları arasında. Ancak bu hareket, hükümetlerden gelebilecek potansiyel gözetleme riskleri konusunda uyaran insan hakları aktivistleri ve teknoloji firmaları tarafından sert eleştirilerle karşı karşıya kaldı.
BM Siber Suç Anlaşmasında Güvencelerin Eksikliği
Yeni anlaşma, özellikle çocuk cinsel istismarı görüntüleri ve kara para aklama konusunda siber suçu daha etkili ve verimli bir şekilde önlemeyi ve onunla mücadele etmeyi amaçlıyor. Ancak eleştirmenler, anlaşmanın geniş kapsamının ve insan hakları güvencelerinin eksikliğinin hükümet baskısını kolaylaştırabileceğini savunuyor.
İnsan Hakları İzleme Örgütü’nden (HRW) Deborah Brown, bunu ‘insan hakları açısından bir felaket ve BM açısından karanlık bir an’ olacak ‘benzeri görülmemiş çok taraflı bir gözetleme aracı’ olarak nitelendirdi.
Anlaşmanın onaylanması, bazı ülkelerin çok fazla insan hakları güvencesi içerdiğinden şikayet etmesiyle karışık tepkilere de yol açtı. Rusya, yasanın taslak sürecini desteklerken, ülke ayrıca anlaşmanın “insan hakları güvenceleriyle aşırı doygun hale geldiğinden” şikayet etti. İran ülkesi, siber suç anlaşmasının “doğal kusurları” olan birkaç maddesinin silinmesini talep etti ancak başarısız oldu. Anlaşma, 102 ülkenin İran’ın talebine karşı, 23’ünün lehine ve 26’sının gıyaben oy kullanmasıyla oy birliğiyle onaylandı.
Anlaşmanın başlığı siber suçu, Bilgi ve İletişim Teknolojisi sistemleri kullanılarak işlenen her türlü suçu kapsayacak şekilde tanımlıyor” dedi İnsan Hakları İzleme Örgütü’nden Deborah Brown. “Sonuç olarak, hükümetler İnternet’i herhangi bir şekilde kullanan her türlü faaliyeti suç sayan yerel yasalar çıkardığında, baskıcı yasaların uygulanmasını haklı çıkarmak için bu anlaşmaya işaret edebilirler.
Anlaşma ayrıca hükümetlerin ulusal yasalara göre ciddi sayılan suçların soruşturulmasına yardımcı olmasını gerektirir – yani: dört yıl veya daha fazla cezası olan suçlar. Bu, eşcinsel davranış, hükümetini eleştirme veya ihbarcı olma gibi uluslararası insan hakları yasası kapsamında korunan davranışları içerebilir.
Brown, “İnsan hakları güvencelerinin eksikliği rahatsız edici ve hepimizi endişelendirmeli,” dedi. “Mevcut taslak anlaşma, insan hakları güvenceleri sağlamak için yerel hukuka başvuruyor, bu da insanların uluslararası hukuk kapsamındaki temel insan hakları standartlarından yararlanmak yerine, bireysel ülkelerin yasalarına tabi olduğu anlamına geliyor,” diye ekledi.
Çocuk Haklarına Yönelik Riskler
Anlaşma, çocuklara yönelik cinsel istismar içerikli materyalleri ele almayı amaçlıyor; ancak eleştirmenler, anlaşmanın, BM Çocuk Hakları Komitesi’nin rehberliğine aykırı olarak, benzer yaş ilişkilerindeki çocukların rızaya dayalı davranışlarını istemeden suç haline getirebileceğini savunuyor.
Brown, “Bu durum ayrıca çocuk hakları ihlallerini belgelendiren ve soruşturmalarının bir parçası olarak bu tür materyallere erişimleri olabilecek insan hakları örgütlerinin çalışmalarını da riske atacaktır” dedi.
Reddetme Çağrıları
Anlaşmayı hazırlayan komite, Rusya’nın 2017’deki ilk hamlesinin ardından ABD ve Avrupa hükümetlerinin muhalefetine rağmen kuruldu. Brown, “Bu anlaşma etkili bir şekilde baskının yasal bir aracıdır,” dedi. “Gazetecilere, aktivistlere, LGBT bireylere, özgür düşünürlere ve sınır ötesindeki diğerlerine baskı yapmak için kullanılabilir.” diye uyardı.
Microsoft ve Meta’nın da içinde bulunduğu Siber Güvenlik Teknoloji Anlaşması heyetini temsil eden Nick Ashton-Hart, ülkelerin anlaşmayı imzalamaması veya uygulamaması çağrısında bulunarak, anlaşmanın “genel olarak dijital ortama ve özellikle de insan haklarına zararlı” olacağını belirtti. Nick, BM komitesinin sivil toplum, özel sektör ve BM’nin kendi insan hakları organı tarafından belirlenen önemli kusurları ele almadan bir sözleşmeyi kabul ettiğini düşünüyor.
Siber suç antlaşmasına karşı çıkan insan hakları grupları ve teknoloji şirketleri, BM üye ülkelerini siber suç antlaşmasının mevcut versiyonunu reddetmeye çağırıyor ve bunun ulusaşırı baskıyı kolaylaştırabileceği ve temel özgürlükleri zayıflatabileceği uyarısında bulunuyor.