Kurumsal kaynak planlamasının (ERP) sona ereceğine ilişkin tahminler yeni değil. İstemci-sunucunun ana bilgisayarı yok etmesi gerekiyordu, bulutun şirket içi ERP’yi öldürmesi gerekiyordu ve türünün en iyisi uygulamaların paketi dağıtması bekleniyordu. Olmadı. Bunun yerine, görevdekiler uyum sağladı ve hayatta kaldı.
Şimdi ERP kafesini sarsacak en son teknoloji olan ajansal yapay zeka (AI) geliyor. Bazıları için bu doğal bir ilerlemedir. Hantal ve hantal görevleri yönetmek için gerçek otomasyon ekleme şansı. Diğerleri için bu, kalıpları kırmak ve kurumsal yazılım tarihini yeniden yazmak için bir fırsattır.
Analistler bu değişimin nereye varacağı konusunda bölünmüş durumda. Yakın zamanda yapılan bir PwC anketi, yöneticilerin %79’unun şirketlerinde yapay zeka ajanlarının halihazırda benimsendiğini söylediğini ve üçte ikisinin ölçülebilir verimlilik artışı bildirdiğini ortaya çıkardı.
Özellikle, iş akışının önceliklendirilmesi için aracılar kullanıldığında yönetici güveninde %30’luk bir artış oldu; bu, üretken yapay zekanın ilk günleriyle karşılaştırıldığında güvenin artmaya başladığının bir işareti. Ancak “iş akışı önceliklendirmesi” bordroyu yürütmek veya envanteri yeniden tahsis etmekle aynı şey değildir. Görev yönetimine artan güveni ERP’nin riskli dünyasına dönüştürmek, çok daha derin bir güvence, şeffaflık ve yönetişim düzeyi gerektirecektir.
BearingPoint’in yeni araştırması, çoğu kuruluşun benimseme eğrisinin henüz ne kadar başında olduğunu ortaya koyuyor. Birleşik Krallık’ta kuruluşların %17’si yalnızca etmensel kavramları öğreniyor ve %23’ü bunu gelecekteki bir öncelik olarak tanımlıyor. Üçte biri (%31) pilot sistemler oluştururken, yalnızca %12’si bunları kurum çapında ölçeklendiriyor.
Projelerin devam ettiği yerlerde yarıdan fazlası (%51) operasyonel verimlilik artışı bekliyor, %42’si yeni yapay zeka destekli hizmetler bekliyor ve diğer %42’si daha fazla esneklik ve uyarlanabilirlik arıyor. Ancak süreler uzadı. Yalnızca %23’ü iki yıl içinde yatırımın tam getirisini beklerken, dörtte birinden fazlası beş ila yedi yıl veya daha uzun bir bekleme bekliyor.
Bu arada Gartner yakın zamanda, yüksek maliyetler ve belirsiz iş değeri nedeniyle ajansal yapay zeka projelerinin %40’ından fazlasının 2027 yılına kadar iptal edileceğini iddia etti. Firma, tedarikçilerin gerçek özerklik sağlamadan asistanları ve chatbotları temsilci olarak yeniden markalaştırdığı yaygın “temsilci yıkama” konusunda uyarıyor. Bu gerçek bir endişe ve kurumsal alıcıların suyunu bulandıran bir konu.
Heyecan oyunu
Tedarikçiler kesinlikle kendi temsilcilik yeteneklerini sergilemek için hızlı bir şekilde hareket ediyor. SAP, Oracle, Microsoft, Infor ve Unit4 artık finans, İK veya tedarik zinciri görevlerini üstlenebilecek otonom aracılara dönüşecek “Yapay Zeka yardımcı pilotlarından” bahsediyor.
Oracle, yakın zamanda Fusion paketinde “uçtan uca iş süreçlerini tamamen otomatikleştireceğini” iddia ettiği “50’den fazla rol tabanlı yapay zeka aracısını” tanıttı. Microsoft, Dynamics 365 aracılarını “iş süreçlerinin nasıl yönetildiğini ve yürütüldüğünü yeniden tanımlayan” olarak tanımlarken SAP, “çok adımlı iş akışlarını bağımsız olarak planlayıp yürütebilen” Joule Aracılarının sözünü verdi.
Bu tür pazarlama, hırsın boyutunu vurguluyor ancak aynı zamanda potansiyel abartı ve aşırı erişimle ilgili soruları da gündeme getiriyor. Tabii ki, bu tedarikçi pazarlamasında yeni bir şey değil, ancak tarih, erken benimsemenin mutlaka parlak broşürlerde süslenmiş vaatlere dönüşmediği pahalı hatalarla doludur.
Bu nedenle müşteriler anlaşılır bir şekilde temkinli davranıyor. Unit4 müşterisi olan Epical Group’un finans müdürü ve işletme müdürü Nathalie Kuosa’nın belirttiği gibi, şirketi, yapay zekanın kaynakların daha verimli bir şekilde tahsis edilmesine yardımcı olup olamayacağını görmek için yalnızca pilot çalışmaya başlıyor. Henüz “ilk günler” olduğunu söylüyor ancak özellikle bazı manuel görevlerin kaldırılması söz konusu olduğunda açıkça umutlu olduğunu söylüyor. Herkes aynı şeyi hissetmiyor.
Ölü at mı?
Rimini Street’in CEO’su Seth Ravin, Computer Weekly’ye şunları söylüyor: “Önümüzdeki on yılda sona erecek, çünkü aracı format, bugün ERP olarak bildiğimiz şeyin yerini alan yeni nesil bir paradigmadır.”
Yükseltmelerin ve geçişlerin “zaman kaybı” olduğunu savunarak şirketleri pahalı projeleri atlamaya ve bunun yerine işlemleri mevcut sistemlerin üzerinde otomatikleştirmek için küçük ölçekli “kaşif paketleri” kullanmaya teşvik ediyor. Brezilya’da üretim süreçlerinin %70’inden fazlasının bu şekilde otomatikleştirildiği bir farmasötik dağıtıma dikkat çekiyor. Onun ajansal yapay zeka vizyonunda, ERP gelişmez; artık ihtiyaç duyulmayıncaya kadar işlem işlem olarak ortadan kaybolur.
Herkes aynı fikirde değil. İngiltere ve İrlanda SAP Kullanıcı Grubu başkanı Conor Riordan, ERP’nin henüz tamamlanmadığı konusunda ısrar ediyor. “ERP ölmüyor, hızla gelişiyor” diyor. “Ajansal yapay zekanın ortaya çıkışı, ERP’nin sonunu değil, dönüşümünü ifade eder. Temel ERP temelleri bozulmadan kalacak, ancak otomasyonu, uyarlanabilirliği ve içgörüyü geliştirmek için yapay zeka tarafından güçlendirilecek. Tıpkı bulut bilişimin kurumsal yazılımda devrim yaratması gibi, ajansal yapay zeka da bir sonraki önemli evrimi yönlendirmeye hazırlanıyor.”
Riordan ayrıca SAP müşterilerinin karşı karşıya olduğu pratik gerçekliği de vurguluyor. “On yıl önce S/4Hana’nın piyasaya sürülmesiyle ECC desteğinin sona ermesi kaçınılmazdır, bu da müşterilerin 2027 son tarihinden önce yeniden platform oluşturma baskısı altında olduğu anlamına gelir” diyor. “SAP’ın bulut platformunda ajansal yapay zeka ortaya çıktıkça, çok sayıda müşteri potansiyel inovasyondan yararlanmak için yükseltme iş senaryolarını hazırlıyor ve bir yandan da ilave aksaklıklar, maliyetler ve karmaşıklık konusunda temkinli davranıyor.”
Riordan’a göre müşterilerin ajansal yapay zekaya yönelik coşkusu gerçek, ancak yönetim çerçeveleri, karar almada şeffaflık ve maliyet öngörülebilirliğiyle ilgili endişeler de aynı şekilde. Tedarikçilerin yapay zeka temsilcilerini ek kullanıcı veya dolaylı erişim olarak değerlendirip öngörülemeyen maliyetleri tetiklemesi nedeniyle, özel bir risk, onun “lisanslama sürünmesi” olarak adlandırdığı durumdur.
Ravin için bu açıkça bir bozulma anı. “Hizmet maliyeti her şeydir” diyor ve aracı ERP’nin “gerçek değer sağlamayan geçişlere para harcamadan hizmet maliyetini düşürebileceğini” ekliyor. Geçiş çabası paraya, zamana ve emeğe değmez” diye ısrar ediyor. Ravin, “Bunun yerine bizim konumumuz, yükseltmeden elde edilen paradan tasarruf etmektir. Ajansal AI ERP’ye geçebilirsiniz”, diye savunuyor.
Onun görüşüne göre, tedarikçiler bile geleneksel modelin geçerliliğini yitirdiğini biliyor ve SAP’nin İş Teknolojisi Platformunu ve “temiz çekirdek” mesajlarını, süreçlerin halihazırda ERP’nin üzerine çıktığının kanıtı olarak gösteriyor.
Karmaşıklığın üstesinden gelmek
Pek çok müşteri şüphesiz seçeneklerine bakacaktır. Diğer taraftan, ERP her zaman karmaşık bir görüntüye sahiptir (piyasadaki birçok yükseltme, özelleştirme ve geçici çözüm ne olursa olsun, ancak muhtemelen bu nedenledir). İşleri basitleştirmek ve bu karmaşıklıkların bazılarını ortadan kaldırmak için ajansal yapay zekaya umut bağlanıyor olması mantıklıdır.
ERP sistemlerinin, yardımcı pilotların kullanılmasından ajansal yapay zekanın benimsenmesine kadar olan kademeli evrimi çok şey vaat ediyor, ancak BlackLine’ın baş teknoloji sorumlusu (CTO) Jeremy Ung’un da belirttiği gibi, bu değişim güvenle başlamalıdır. “Ajantik yapay zeka, öneriden eyleme geçerek ERP’deki yardımcı pilotların ötesindeki bir sonraki adımı temsil ediyor” diyor. “Finans ve operasyonlarda bu değişim yalnızca sistemlerin şeffaf, denetlenebilir olması ve özünde alan bilgisi ile tasarlanması durumunda işe yarar. İşletmeler zaten ERP karmaşıklığı ve uyumluluğuyla mücadele ediyor, bu nedenle otomatik kararlara güvenmek çok önemli.”
Ung’a göre güvenli giriş noktası, hesapların daha hızlı kapatılması, hesapların mutabakatı ve anormalliklerin ortaya çıkarılması gibi yüksek hacimli, tekrarlayan finans görevlerinde yatıyor; otomasyonun yönetişime zarar vermeden ekipleri daha stratejik analiz için serbest bırakabileceği alanlar.
Tricentis’in EMEA saha CTO’su Roman Zednik de aynı fikirde. “ERP’de ajansal yapay zekanın vaadi ikna edicidir ancak asıl soru, kurumsal sistemlerin temelini oluşturan güveni sarsmadan bunun nasıl güvenli bir şekilde sunulacağıdır” diyor.
Temsilciler şeffaf değilse, yönetilmiyorsa ve titizlikle doğrulanmıyorsa, zaten karmaşık olan BT yığınını daha da karmaşık hale getirme riskiyle karşı karşıya kalacakları konusunda uyarıyor.
Zednik, yönetişimin müzakere edilemez olduğunu vurguluyor. “İşletmeler, ajanslı test otomasyonu gibi yaklaşımlarla, AI temsilcilerinin yetenekli kullanıcılarla aynı disiplinle çalışmasını, değişiklikler üretime ulaşmadan önce riskleri sürekli olarak test etmesini, doğrulamasını ve işaretlemesini sağlayabilir” diyor.
Zednik’e göre kazananlar, yeni belirsizlik yaratmadan özerklik sağlayanlar olacak.
Beklentileri yönetmek
Bu önemli bir nokta, çünkü yıllar boyunca birçok kez yeni bir teknolojinin ortaya çıktığını, bazı eski sorunları çözdüğünü ancak süreç içinde aslında sadece yenilerini yarattığını gördük. Epical’den Kuosa’nın daha önce önerdiği gibi, yumuşak ve yumuşak bir yaklaşım gerektiriyor.
Ung, erken benimseyenlerin ERP toptan satışını yeniden icat etmediklerini, ancak güvenli bir şekilde değer gösterebilecek dar, tekrarlanan kullanım örneklerini hedeflediklerini belirtiyor. Publicis Sapient’in veri bilimi ve yapay zekadan sorumlu genel müdürü Simon James, bu artımlılığın doğru yaklaşım olduğunu söylüyor. “Bir sistemin nasıl yanlış gidebileceğini açıklayamıyorsanız ve nedenlerini hafifletemiyorsanız, konuşlandırılacak konumda değilsiniz” diyor.
James’e göre etmenli mimariler, kara kutu çıktıları yerine her eylemin ayrıntılı günlüklerini sağlayarak şeffaflığı artırabilir. Yapay zekanın insan işini değiştirmeden önce geliştirmek ve doğrulamak için kullanıldığı “önce son adım” stratejisini öneriyor. Bu şekilde benimseme güven oluşturur, doğal denetim yolları oluşturur ve paydaşların güvenebileceği bir şekilde yatırım getirisi sağlar.
Diğerleri de ajansal yapay zekanın benimsenmesinin aşamalar halinde ortaya çıktığını düşünüyor. BearingPoint’in ortağı Alfred Obereder, Microsoft’un kendi mantrasına dikkat çekiyor. Aşamalı bir yol belirleyerek “Buna otopilot değil, Yardımcı Pilot deniyor” diyor. Yardımcı pilotlar öncelikle kişisel asistanlar olarak hareket eder; daha sonra dijital meslektaşlar insan gözetimi altındaki ekiplere katılıyor; ve ancak daha sonra aracılar iş süreçlerini uçtan uca yürüterek gerektiğinde insanlara rapor verirler.
Obereder, “Yönetim, aracının özerkliğine ve eylemlerinin potansiyel etkisine göre ölçeklendirilmelidir” diyerek, gözetimi iş riskiyle eşleştiren “bölgelere ayrılmış” bir model çağrısında bulunuyor.
Infosys’in başkan yardımcısı Tarang Puranik de benzer bir çizgide. “ERP sistemleri veri açısından zengindir ve her gün çok sayıda kurala dayalı işlemi yönetir” diyor. “Agentic AI, otonom girişim vizyonunu hayata geçirerek bunu bir adım daha ileri götürüyor.”
Ancak Puranik, sorumluluğun önce gelmesi gerektiğini ekliyor. “Müşteriler bu değişimin riski veya karmaşıklığı artırmayacağına dair güvence istiyor” diyor. “Yönetim çerçevelerinin yerleştirilmesi, yapay zeka kararlarının açıklanabilirliğinin sağlanması ve aşamalı olarak benimsenmesi çok önemlidir.”
Infosys genellikle müşterilerine daha karmaşık alanlara genişlemeden önce “insan gözetimi” altında finans süreci otomasyonuyla başlamalarını tavsiye ediyor. Yani en azından şimdilik ERP’nin ölüm ilanı erken görünüyor. Riordan’ın belirttiği gibi çoğu müşteri, bir yandan ajan yapay zekanın nasıl uyum sağlayabileceğini araştırırken bir yandan da yükseltme baskıları üzerinde çalışıyor. Açık olan şey, otomasyona yönelik coşkunun yönetişim, şeffaflık ve maliyet konusundaki endişelerle eşleştiğidir.
Bu da müşterilere bir seçenek bırakıyor. Dikkatli bir adım atın ve küçük pilotları çalıştırın ya da geri çekilin ve teknolojinin inceleme altında nasıl ilerlediğini görün. Bazıları için güvenli seçenek, ajansal yapay zekanın zaten denendiği bitişik sektörlerde (finans, İK, tedarik zinciri) neler olduğunu izlemek ve temel ERP süreçlerine geçmeden önce kanıtlanmış sonuçları beklemek olabilir.
Önümüzdeki kilometre taşları önemli olacak. SAP’nin 2027 ECC destek son tarihi, birçok kişiyi yükseltmeler ve bulutun benimsenmesi konusunda kararlar almaya zorlayacak; Avrupa ve ötesindeki yapay zeka düzenlemeleri ise yönetişim ve açıklanabilirliğe daha fazla odaklanılmasını sağlayacak. Bunlar, bugün büyük ölçekli deneylere girişmekten daha doğal anların benimsenmesi anlamına gelebilir.
Mark Twain’den alıntı yaparsak, ERP’nin ölüm hikayeleri belki de gerçekten biraz abartılıyor. Ancak ajan yapay zeka tartışmayı bir kez daha başlattı ve bu sefer riskler daha yüksek görünüyor.